SARI GELİN TÜRKÜSÜNÜN KÜRTÇE VE FARSÇA VARYANTLARI

SARI GELİN TÜRKÜSÜNÜN KÜRTÇE VE FARSÇA VARYANTLARI

KÜRTÇE VARYANTI SER LE SER RANÎ/SABAHA KADAR BAŞINI KUCAĞINA KOYDU

SÖZLERİ

Yar bo min bê wefa bû

(Erkek) Sevgilim vefasız çıktı

Ser leser rranî, taku beyanî

Sabaha kadar başını kucağına koydu

Bûn be mîwanî nazeninim

O sevgilimin misafiriydi

Dostî namîhrebanî Sör

Merhametli bir sevgili değil

leser rranî, taku beyanî

Sabaha kadar başını kucağına koydu

ben be mîwanî nazenînim

Sevgilimin yeni aşkıydı

Zorim hewll legel da

Ona engel olmak için her şeyi denedim

Sör leser rranî, taku beyanî

Sabaha kadar başını kucağına koydu

ben be mîwanî nazenînim

o sevgilimin aşkıydı

bilgi nemzanî Sör

Fazla bilmiyordum

leser rranî, taku beyanî

başını sabaha kadar kucağına koydu

Benn be mîwanî nazeninim

O sevgilimin aşkıydı

Not: Bu varyanta ilişkin ses kaydını dinlemek için httpss://youtu.be/ZmzH87neeMQ linkini tıklayabilirsiniz (Halkların Değil Coğrafyanın Müziği, 17 Ağustos 2013)

SÖZ ANALİZİ

Bu varyantımızda sözler İran ve Kuzey Irak bölgesinde konuşulan Sorani Kürtçesidir. Diğer varyantlarının aksine burada Sarı Gelin ifadesi geçmemektedir. Ancak ezgide Sarı Gelin havasını eşitleyecek Ser Le Ser Ranî kullanılmaktadır. Yine bu varyantta bir erkeğin bir kadına ya da kıza seslenmesi değil bir kadının erkeğe seslenişi vardır. Sözler Sorani Kürtçesi ile söylendiği için çevirisinde yardımına başvurduğumuz Kürtçe konuşanlar tarafınca tam doğru tercümenin yapıldığına ilişkin şüphemiz olmakla birlikte okurlarımızın bir fikir sahibi olmaları için çeviriyi yayınlamak zorunda kaldık. Ancak https://en.wikipedia.org/wiki/Sari_Gelin-Sari_Aghjik linkinde verilen sözler ve Türkçe çevirisi yukarıda vermiş olduğumuz çeviriye yakındır.(“Wikimedia Vakfı (WP),”Wikipedia Özgür Ansiklopedi (Erişim 16 Ocak 2020)). Bu parçada bir bayanın, sevgilisinin edinmiş olduğu yeni aşka karşı duyulan kıskançlık ve yaşanılan hayal kırıklığı ve çaresizliği anlatılmaktadır. Ölmesi gereken veya ölmesi istenilen kimse yoktur.

EZGİ ANALİZİ

Bu varyantımızda Azeri ve Ermeni varyantları gibi 6/8 usulde söylenmekte olup, makamı uşak ve hüzzam arasındadır.

FARSÇA VARYANTI DĀMAN KEŠĀN ( دامن کشان ) ETEĞİNİ SÜRÜKLEYEN/ SĀQİ E MEY XĀRĀN ( ساقی می خواران )KADEH TAŞIYICISI

SÖZLERİ

دامن کشان

Eteğini sürükleyerek

، ساقی می خواران

Şarapçıların kadeh taşıyıcısı

، از کنار یاران

Hayranlarından geçip

، مست و گیسو افشان

Kendinden geçmiş ve saçlarını sallayarak

.می گریزد

Dışarı çıkar(kaçar)

در جام می

Şarap kadehinde

، از شرنگ دوری

Zehirden ayrılık

، وز غم مهجوری

Üzüntü sesleri(keder ağıtları)

، چون شرابی

Şarap gibi kaynar

جوشان .می بریزد

Tüm damlalarından taşar(bardaktan boşalır)

دارم قلبی لرزان ز رهش ؛

Yola çıkmadan sana titreyen bir kalbim var

.دیده شد نگران

Endişeli izliyorum

، ساقی می خواران

Şarap içenlerin hizmetçisi

، از کنار یاران

Şarap içenlere yardım edenlerin yanından

، مست و گیسو افشان

Kendinden geçmiş ve saçlarını sallayarak

.می گریزد

Dışarı çıkar(kaçar)

دارم چشمی گریان ز رهش؛

O daha gitmeden hasretine akan göz yaşlarım var

.روز و شب بشمارم تا بیاید

Gelinceye kadar günleri ve geceleri sayıyorum

آزرده دل

Yaralı gönlüm(kırık kalbim)

،از جفای یاری

Bir sevginin acısından

،بی وفا دلداری

İnançsız ve sadakatsız

،ماه افسونکاری

Büyüleyici bir ay ışığı gibi

.شب نخفتم

Geceleri uykumu kaybettim

با یادش تا

Hatırladıkça onu

،دامن از کف دادم

Kendimi kaybediyorum

،شد جهان از یادم

Dünyam kaybolur

.راز عشقش در دل تا نهفتم

Kalbimin derinliğinde aşkının sırrını saklıyorum

ز چشمانش ریزد به دلم

Gözlerinden kalbime akıyor

.شور عشق و امید

Sevgi ve umut tutkusu

،دامن از کف دادم

Kendimi kaybediyorum

،شد جهان از یادم

Dünyam kaybolur

.راز عشقش در دل تا نهفتم

Kalbimin derinliğinde aşkının sırını saklıyorum

دارم چشمی گریان ز رهش؛

O daha gitmeden hasretine akan göz yaşlarım var

.روز و شب بشمارم تا بیاید

Gelinceye kadar günleri ve geceleri sayıyorum

Not: https://youtu.be/MRqqhreTsNE linkinden söz konusu varyantın ses kaydına ulaşabilirsiniz(Vakili, 11 Ağustos 2018)

SÖZ ANALİZİ

Yukarıda Farsçasını verdiğimiz varyantta Sarı Gelin ifadesi geçmemekte ve ölmesi istenilen ya da ölmesi gereken kimse olmamaktadır. İran Azerbaycan’ı dışında olan bölgede ve varyant okunmaktadır. Bu çeviri Farsçadan İngilizceye ve İngilizceden Türkçeye çevrilerek verilmiştir. Dolayısıyla bu çevirinin doğruluğundan tam emin olamamakla birlikte tıpkı Kürtçe varyantında olduğu gibi okurlarımızın bir fikir sahibi olma amacıyla konulmuştur. Şarkının sözlerinde gece hayatı olan ve barlarda çalışan toplum tarafınca kabul edilmeyen bir kadına duyulan aşk ve bu kadının kayboluşundan duyulan hüzün anlatılmaktadır. Bu varyantta Sarı Gelin ifadesi geçmemektedir.

EZGİ ANALİZİ

Bu varyantta 6/8 usulde söylenmektedir.

SONUÇ

Sarı Gelin türküsü ortak bir ezgi üzerinden iki farklı usul, ölçü ya da zamanla söylenen ancak farklı sözlerle söylenen bir halk şarkısıdır.

Sarı Gelin türküsünün söylendiği coğrafya binlerce yıl birlikte yaşayan halkların öyküleri ve kültürü ile şekillenmiş bir coğrafyadır. Türklerin, Kürtlerin, Ermenilerin, İranlıların Sarı Gelin coğrafyası üzerinde siyasi, askeri, kültürel, ekonomik etkinlikleri, iş birlikleri, mücadeleleri olmuştur. Her etnisite oluşumunun bu coğrafya üzerinde bir hak talebi bulunmuş ve bu hak talebi üzerinde ama haklı ama haksız bir mücadelesi olmuştur. Bu mücadele emperyalist devletlerin çıkar kavgasıyla birlikte birçok hazin öykülere, haksız ölümlere, tarifi mümkün olmayan acılara yol açmıştır. Belki de bundan olacak ki Sarı Gelin türküsünde sözleri değişse bile ezgisinde bir hüzün olmuştur. Belki bir kıza, belki bir şehre belki de bir ülkeye duyulan bir aşkı anlatmıştır. Ancak değişmeyen bir şey var oda bir ayrılık yarım kalan yaşanmışları içinde barındıran mistik bir havaya sahip.

Sarı Gelin coğrafyasının asırlardır mutlak hakimi Türkler olmuştur. 18. Yüzyılın sonlarından itibaren Rus Çarlığına peşine de Sovyetler birliğine karşı bu üstünlüğünü kaybetmesine rağmen kültürünün izleri toprak altından ve üstünden fışkırmaktadır. Sarı Gelin türküsü bu izlerden biri midir? Bu sorunun cevabını doğrudan vermeyeceğiz. Size Sarı Gelin öyküsünü ve varyantlarını, nasıl derlendiklerini ve kültürel coğrafyası ile tarihi hakkında elimizden geldiği kadar kısa ama bir o kadar doyurucu bilgiler vermeye çalıştık. Bu sorunun cevabını siz elinizi vicdanınıza koyarak cevaplayacaksınız. Lütfen bunu yaparken aidiyet duyguları ve siyasi kaygılar ile hareket etmeyin. Unutmayın ki kültür kolektiftir ve bütün insanlığın ortak malıdır.

Burada sözlerin kavgasının bir önemi yok Patrak Estukyan’ın söylediği gibi bu şarkı Türkçe söyleniyorsa Türklerin, Ermenice söyleniyorsa Ermenilerin, Kürtçe söyleniyorsa Kürtlerindir. Evet söz açısından bu yaklaşıma katılıyorum. Eğer ortak bir ezgi olmasaydı hiç kimse birbirinden farklı sözlerle söylenen bu folk eser üzerinde karşılıklı hak iddiasında bulunmayacaktı. Demek ki burada önemli olan ezginin kökenidir. Bu kök, türkünün kimliğini de vermektedir. Ezginin kökenleri üzerinde ise şimdiye kadar ciddi bir araştırmanın yapılmadığı anlaşılmaktadır. Gerçi söz yapısı içinde aynısını söylememiz mümkün. Sadece Sarı Gelin öyküsü üzerinde doyurucu bilgilere sahibiz.

Araştırmaya dayalı bu uzun makalenin yazarı olarak sadece şunu söyleyebilirim, bütün bu gelgitlerin merkezinde Erzurum var. Sarı Gelin coğrafyasının kültürel, ekonomik, askeri ve göç merkezi olan bu şehir Sarı Gelin türküsünün başkenti durumunda.

Sarı Gelin kime ait sorusunun cevabını arayarak bu makaleyi sonuna kadar ilgiyle okuduğunuzu tahmin ediyorum ama bu sorunun cevabını yukarıda belirttiğim gibi siz vereceksiniz. Ben size biraz daha yardımcı olmak için şu rehber soruları hazırladım. Bu sorulara verdiğiniz cevap Sarı Gelin kimindir sorusunun cevabını verecektir.

  1. Sarı Gelin öyküsü nerede geçiyor?

  2. Sarı Gelin kimin için söylenmiştir?

  3. Sarı Gelin sözlerinin en eski olanı hangisidir?

  4. Sarı Gelin coğrafyasında sosyal ve kültürel hareketlilik hangi yöndedir?

  5. Sarı Gelin ezgisinin kadim makamı hangi makamdır ve bu makamın çıkış yeri neresidir?

Yazımıza son vermeden önce şu noktaya dikkat çekmek isterim. Sarı Gelin varyantlarının tamamı incelendiği zaman Sarı Gelini tarif edecek olursak saçı çok uzun ya da kısa olmayan, beyaz tenli, uzun boylu, sarışın ve bunlardan dolayı renkli gözlere sahip bir hanım aklımızda canlanmakta. Bu hanım Anadolu varyantlarında nazenindir, hanımdır, narindir, hasretle beklenen, yolu gözlenen, gittiği yerden haberi beklenen hatta geriye dönmediği için endişe duyulan bir sevgilidir. Anadolu dışındaki varyantlarda ise lanetlenen, kötülenen, aşağılanan ama yine de kendisinden vazgeçilemeyen bir sevgilidir. Birinde tamamen size uygundur, sizdendir. Diğerinde ise size uygun değildir, size ait değildir. Ancak her ikisinde de siz ona ölümüne âşıksınız.

Umarım Sarı Gelin kimdir ve kime aittir sorusunun cevabını bulursunuz?

KİTAPLAR

Akabıyık, Yaşar “Milli Mücadelede Doğu Cephesi”, Türkler, c. XVI, Ankara: Yeni Küre Yayınları, 2002,

Akarsu, Sıtkı. “Azerbaycan 7 Ana Makamının Türk Makam Müziğindeki Ezgisel Benzerliklerine Dair Bir İnceleme” ed. Yücel Haluk vd. 95-106. Konya: Eğitim Yayınevi, 2019.

Altınay, Ahmed Refik, Kafkas Yollarında, İstanbul: MEB yayınları 2001,

Babaoğlu Hikmet, Akdamar’dan Sarı Geline Ermeni Yalanları, Bakü: 2011

Bahçıvan Orhan vd. Ardahan Türküleri, Ardahan: Ardahan Valiliği Kültür Yayınları, 2016.

Barkçin, Savaş Şafak. 40 Makâm 40 Anlam. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2019,

Bosworth C. E. Doğuştan Günümüze İslam Devletleri, Çev. Hande Canlı, İstanbul: Kaknüs Yayınları 2005,

Çoruhlu, Yaşar. Türk Mitolojisinin Anahtarları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. 2002

Erdoğan, Şahamettin, Türk Edebiyat ve Sanat Dünyasında Motifler, Eskişehir: Demirciler Matbaası, 1985.

Gölpınarlı, Abdülbaki ,Yunus Emre ve Tasavvuf, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1961

Güneş, Alptekin Kafkas Muhacirleri, İstanbul: Bilen yayınları İstanbul 1986

Hacieva, Saide, İrevan (Revan) Türk Hanlığı ve Osmanlı Devleti ile ilişkileri, Türkler, 7. Cilt, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 2002

İsmailov, Mehmet Salih (1984), Azerbaycan Halk Musikisinin Janrları, Bakü: Işık Neşriyat 1984

Kırzıoglu, M. Fahrettin, Kars Tarihi, İstanbul: Işıl Matbaası, 1953

Kırzıoglu, M. Fahrettin Dede Korkut Oğuznameleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000

Movsisyan, Artak. Ermenistan Tarihi Özet Kitabı, Erivan: Erivan Devlet Üniversitesi Yayınları 2017

Önder, Ali Riza Yasayan Anadolu Efsaneleri, Kayseri: Yeni Erciyes Yayınları, 1955

MAKALELER

Gökşen, Cengiz & Gökşen, Rukiye ” “Dağın Türkülere Mistik Bir Öge Olarak Yansıması” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 57, (2016) 1599- 1618

Cog, Mehmet, ORTAÇAĞ’DA KAFKASYA HAVZASINDA KIPÇAKLAR, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2015; (19): 57-74 s64)

Dorman, Gerçek.”Türk Musikisi Usulleri” Gerçek Dorman. Erişim 20 Aralık 2019. https://www.gercekdorman.com/turk-musikisi-usulleri

FEYZİ, Ahmet “Erzurum Türkülerinde Kullanılan Ses Dizilerinin Türk Sanat Müziğinde Kullanılan Ses Dizileri ile Karşılaştırmalı Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi: 17/1 (2013) 67-86

Guliyev, Cavanşir. “Sarı Gelin Türküsü Hakkında” Newsaze. Erişim 12 Aralık 2019. www.newsaze.com/m/quotsari-gelinquot-turkusu

Karaman, Gülay, “Perîşân Çiçek Sünbül ve Klasik Türk Şiirinde İşlenişi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi (II/2012) 288-319.

KAYA Doğan. “Sarı Gelin Üzerine Bir Başka Anlatma”, Doğan Kaya. Erişim 30 Mayıs 2019. http://dogankaya.com/fotograf/sari_gelin.pdf

KIRZIOGLU, M. Fahrettin “Allahuekber Dağları Üzerine”, Ülkü Dergisi, (4/1949), s. 16-18.

Kızılkaya Oktay, “Revan (Erivan) Ve Iğdır Yöresinde Demografik Yapının Ermeniler Lehine Dönüştürülme Süreci (1828-1920)”, Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları. Erişim 21.Şubat.2020. https://www.altayli.net/revan-erivan-ve-igdir-yoresinde-demografik-yapinin-erniler-lehine-donuşturulme-sureci-1828-1920.html

Kürkçüoğlu Erol, “Revan’dan Erivan’a Bir Şehrin Kimliği” Erişim 6 Kasım 2019. https://webarsiv.atauni.edu.tr/revandan-erivana-bir-sehrin-kimligi

Özarslan, Metin. “Erzurum Türküleri Üzerinden Kurulan Dostluk: Muzaffer Sarısözen Ve Hâfız Faruk Kaleli” TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, (18/ 2019) S 22- 32

Paşayeva Mehebbet, “Azerbaycan Türklerinin Etnik Tarihine Kısa Bir Bakış”, 38. ICANAS, 5/2007, S.5, Ankara, s.2505-2516.

Solmaz, Gürsoy. “Penek/ Bana Kalesi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu Özel Sayısı Sayı 28 Erzurum 2005 (Sayfa 269- 279)

Şen, Yavuz. “Azerbaycan’ın Müzik Yapısı Ve Ses Sistemi Üzerine Bir Araştırma”, Millî Folklor Dergisi Sayı 41 (bahar/ 2007) 71-73

Yılmaz, Uğur.” Malatyalı Fahri Kayahan Kimdir?” on5yirmi5 Erişim 20 Şubat 2020. https://on5yirmi5.com/biyografi/malatyali-fahri-kayahan-kimdir/

Yücel Selami,” Sarı Gelin Türküsünün Tarihçesi” groups.google, 15 Kasım 2019. https://groups.google.com/forum/#!topic/elazigveteriner/hJZbdCG8vLU

Zeyrek, Yunus “Sarı Gelin Türküsü ve Efsanesi” Türk Yurdu Dergisi, Sayı: 173, (Ocak 2002) sayfa 3-14

KÖŞE YAZISI

Bahçıvan Orhan, “Derleme çalışmaları Ve Sarı Gelin Türküsü:1” Gazi Antep Haberler,(26 Aralık 2012). http://www.gaziantephaberler.com/koseyazisi/derleme-calismalari-ve-sari-gelin-turkusu1-yazisi-6180.html

Bahçıvan Orhan, “Derleme çalışmaları Ve Sarı Gelin Türküsü:3” Gazi Antep Haberler,(2Ocak 2013).http://www.gaziantephaberler.com/orhan-bahcivan@derleme-calismalari-ve-sari-gelin-turkusu3-yazisi-6212.html

ANSİKLOPEDİLER

Yücel, Muallâ Uydu “Kıpçaklar” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Erişim 20 Şubat 2020) https://islamansiklopedisi.org.tr/kipcaklar

Miroğlu İsmet, “Bayburt” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/bayburt

Türkoğlu, İsmail “Karapapaklar” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Ekim 2019.https://islamansiklopedisi.org.tr/karapapaklar)

Özkan, İsmail Hakkı, “Tâhir” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 1 Kasım 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/tahir

RÖPORTAJ

Bindesen, Mehmet. “Diyarbakır Yerel Güvercin Irkları” Diyarbakır Irk Güvercinleri İle Posta Güvercinleri Koruma Ve Yaşatma Derneği Faaliyet Raporu 2015

SÖZLÜK

KELİMELER, 15 Aralık 2019, https://kelimeler.gen.tr/alli-gelin-nedir-ne-demek-12291

İNTERNET SİTESİ

A.V, T.C Ardahan Valiliği “Ardahan Tarihçesi” Erişim 15 Şubat 2020. http://www.ardahan.gov.tr/ardahan-tarihcesi-1

ONEDİO, onedio.com,“ Türk Mitolojisinde Öne Çıkan 37 Tanrı, Tanrıça ve Figür” Erişim 8 Ocak 2020 https://onedio.com/haber/islam-oncesi-turk-mitolojisindeki-tanri-ve-tanricalar-497473

TD, Türkü Dostları, ”Sarı Gelin7” Erişim 21 Ekim 2019. https://www.turkudostlari.net/soz.asp?turku=12693

(TD. 21 Ekim 2019) TM, TÜRK MECLİSİ, “Sarı Gelin Aslen Azeri”. Erişim 10 Ekim 2019. http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Temel-Bilgiler&Git=Bilgi-Goster&Baslik=sari-gelin-aslen-azeri&Bil=365

(SKBİTM; Sanal Karabağ Bilgi – İletişim Teknolojileri Merkezi ”Sanal Karabağ” Erişim 12 Şubat 2020. http://www.virtualkarabakh.az/tr/post-item/3/27/erivan-tarihi-bilgi.html)

WP; Wikimedia Vakfı, “Wikipedia” Erişim 16 Ocak 2020. https://en.wikipedia.org/wiki/Sari_Gelin-Sari_Aghjik

WP; Wikimedia Vakfı, “Wikipedia” Erişim 20 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C4%B1p%C3%A7aklar

WP; “Wikimedia Vakfı, Wikipedia Erişim 18 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/Erivan

WP; “Wikimedia Vakfı, Wikipedia Erişim 15 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/Ardahan_(il)

WP; “Wikimedia Vakfı, Wikipedia Erişim 15 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6le

WP; “Wikimedia Vakfı, Wikipedia Erişim 15 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/Bayburt_(il)

WP; Wikimedia Vakfı, “Wikipedia” Erişim 12 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/Karapapaklar

WP; “Wikimedia Vakfı, Wikipedia Erişim 18 Şubat 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/Ardahan

FORUM

Hartum, www.mikeouds.com (18 Ocak 2020) Konu: Arabic Sheet Music circa 1900, (Msg 210) http://www.mikeouds.com/messageboard/viewthread.php?tid=15697&page

VİDEO

Andre “Andre – Sari Aghjik” YouTube, Yayın Tarihi 30 Kasım 2013. https://youtu.be7nUuBp8J5GA4

Ergenekon, Turan.”Terekeme, Karapapak Halk Türküsü”. YouTube. Yayın Tarihi 12 Mart 2012. https:youtu.be/5bceTYmpn7u

Explore Azerbaijan,”alim Qasımov- Sarı gelin/azerbaijani folk song”. YouTube. Yayın Tarihi 22 Haziran 2013. https://youtu.be/062Ge_Ty1-0

Halkların Değil Coğrafyanın Müziği “ Mohammad Mamle- Ser Le Ser Rani” YouTube. Yayın Tarihi 17 Ağustos 2013 httpss://youtu.be/ZmzH87neeMQ

Kharpert&palu” Knar- Sari Gyalin” Youtube 18 Aralık 2011. https://youtu.be/yDpGDkuKVIM

Mavuş, Muhammed “Muharrem Akkuş Erzurum çarşı pazar” YouTube, Yayın Tarihi 11 Eylül 2018 https://youtu.be/fq8slCJRm4g

NaimPa63 “Fahri Kayahan / Sarı Gelin” YouTube, Yayın Tarihi 18 Nisan 2008. https://youtu.be/shO2ALcG3Ug

Vakili, Ali Zand ”Daman Keshan (Original Keshan” YouTube, Yayın Tarihi 11 Ağustos 2018. https://youtu.be/MRqqhreTsNE

Voices in Time. “ Armenian American Folk Music(CA): Erivan bachem arer=ı’ve bought a garden grove in” YouTube, Yayın Tarihi 23 Mayıs 2016. https://youtu.be/_9Hm5HDPr6k

Yenigün, Veysi “Yavuz Bingöl – Sarı Gelin” YouTube, Yayın Tarihi 15 Mayıs 2015. https://youtu.be/RzqlNbts5Jo

Erzurum Araştırmaları