DEMİRYOLU’NUN ERZURUM’A ETKİSİ

Demiryolu ; sanayiye, ticarete, kültüre, sanata, edebiyata dair her alana etki eden en önemli buluşlardan biri olduğunu söylememiz mümkündür. 1830 Yılında İngiltere de başlayan demiryolu yolculuğu insan yaşamı kadar devlet ve şehirler üzerinde de tesirleri olmuştur. Demiryolunun Erzurum’a ne etkisi var sorusuna vereceğimiz cevap aslında çok basit ve kısa bir şekilde özetlenebilir. Bir şehri nasıl etkilemesi gerekiyorsa, Erzurum’u da o şekilde etkilemiştir.

Bir şehre demiryolu gelmeden önce aslında şehre tamamlayıcı yatırımlar gelir. Bu yatırımlar demiryolunun o şehirden neden geçirildiğinin de göstergesidir. Erzurum’a demiryolu gelmeden önce tamamlayıcı bu yatırımlar yapılmış ve tren istasyonunun resmen hizmete açıldığı gün bu yatırımlarında açılışı yapılmıştır. Bu yatırımlara sayacak olursak şunları görürüz. Halk eğitim binası ve kültür Müdürlüğü, şimdi KUDAKA hizmet binası olan tekel binası, İnönü İlkokulu, Zühreviye Hastanesi, Numune Hastanesinin üstündeki spor alanı doğum ve çocuk bakımevi, Hava Kurumu binası, yeni sinema binası ve çocuk bahçesi gibi yatırımlar Cumhuriyetin ilk günlerinden itibaren Erzurum’un bir cazibe merkezi olarak düşünüldüğünü göstermektedir.

Demir yolu ulaşımı daha konforlu, hızlı ve güvenilir bir hale getirdiğinden sosyal hayatı etkiler. Erzurum bu sosyal hayat değişikliğini demiryolunun gelmesi ile birlikte yaşamıştır. Karayollarının bozuk ve yetersiz olduğu bu dönemde Ankara Erzurum arası yolculuk hava koşullarının en iyi olduğu dönemde iki ay civarında sürmekte iken Demiryolunun gelmesi ile birlikte bu yolculuk 36 saatte bitirilen bir yolculuk haline geldi. Bu tahsil için Ankara ve İstanbul’a giden öğrencilerden tutun, buradan Erzurum’a görev icabı gelecek olan insanları celbeden ve gelişlerini kolaylaştıran önemli bir gelişme olarak şehrin karşısına çıkmıştır. Ülkenin doğusu ve batısı arasında ulaşım kolaylaşmış bu kültürel ilişkileri daha fazla artırmış ve şehri kapalı toplum yapısına girmesine engel olmuştur. Yılları sonra kurulacak olan Atatürk Üniversitesinin öğretim görevlisi ve öğrenci tercihlerinde etkin rol oynamıştır. Böylece milli birlik ve beraberliğe büyük etkileri olmuştur.

Demir yolu şehirlere olan bakış açısını değiştirir ve istasyonlar şehrin dışarıya açılan penceresi olur. Özellikle demiryolu ulaşımı için yapılan istasyonlar şehrin simgesi haline gelir. İstasyonlar etrafında şehir kurgusu yeniden şekillenir. İstasyonlar etrafında mahalleler, yollar ve meydanlar gelişir. Hayatın akış yönünü etkiler yeni bir şehir medeniyetinin temelleri atılır. İstasyon etrafında kurulan lojmanlar, çay bahçeleri, sosyal tesisler ile şehre ayrı bir hava katar. İstasyon civarında kurulan mahalleler daha modern olur şehre örnek teşkil eder. Erzurum tren istasyonu etrafında kurulan lojmanlar, çay bahçeleri, lokantası vb. bir çok tesisle şehrin belleğinde uzun süren etkileri olmuştur.

Demir yolu sayesinde Erzurum birçok askeri tehlikeden uzaklaşmıştır. Stratejik konumu nedeniyle garnizon şehri olan Erzurum trenin gelmesiyle birlikte askeri sevkiyatın kolaylaşması nedeniyle önemli bir askeri lojistik merkezi haline gelmiş ve askeri üs açısından tarihinin en üst seviyesine gelmiştir. Bu doğrudan Rus ordusuna ve iç isyancılara karşı şehri daha güvenilir hale getirirken şehrin ekonomisine de önemli katkılar sağlamıştır

Demir yolu sayesinde şehirlerin ekonomisi gelişir. Erzurum demiryolu sayesinde 1950’li yıllara kadar var olan sanayisinin ürettiği malları ülkenin batısına sevk ederek bir rekabet üstünlüğü elde edebilmiştir. Başta Aşkale linyitleri olmak üzere madenciliğin gelişmesine katkı sağlamıştır. Aşkale çimento fabrikası, ılıca şeker fabrikası ve Atatürk Üniversitesinin kurulmasında ve gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Demiryolu sayesinde şehre daha taze ve daha çeşitli sebzelerin ve meyvelerin girmesine zemin hazırlamış ve bu sayede sebze halinin kurulması ve gelişmesinde etkili olmuştur. bölgenin en önemli gelir kaynağı olan hayvancılığın gelişmesine olumlu katkı sağlamıştır. Araş.Yazar:Sevgi Demirel