Pasin Darüs Şifa Hanesi Toparlak Baba Tekke-i Zaviyesi
Erzurum Sevdasi Dergisi Ümit Topal,la Röportaj
Pasin Darüs Şifa Hanesi Toparlak Baba Tekke-i Zaviyesi Toparlak baba 16.asırda bir çok kimsenin bilmediği ilimlere hakim devrin ilim adamlarındandır.Pasin darüs şifahanesini kurarken 6 gen bir bina yaptırır her gen arasında 3 çer metre mesafede duvara ortaya gelecek şekilde oval biçiminde opsidiyen yerleştirir. Bu opsidiyenlerin yaydığı manyetik enerji ile içeri giren her mecnun sakinleşmekte dingin bir vaziyet almakta idiler. Bunun sebebi bu manyetik enerji İnsandaki kötü enerjiyi alip Pozitif enerji verdiği içindir.Bundan 4 asır önce şimdiki ilim adamlarının düşünemeyeceği Tarza ve incelikte yaptığı bu darüsşifahanesinin girişi 3 basamaklı olup insanlar birinci basamakta ruh hallerinin değiştiğini fark ederler ikinci basamağa indiğinde sakinleştiğini dinginleştiğini 3 basamağa indiğinde adeta kanat takıp üçtuğunu hisederler bu darus şifa üç bölümden meydane gelmekte 1.Bölümde 3 masuralı sistem ile daha önce ibni sinanın kullandığı bir tekniğin uyğulandığı görülür Sabah erkenden su birinci masuradan ve başka bir makam ile başka bir hastalığa nafı olur. Öğlen üzeri başka masuradan akan su başka bir makam ile ğine başka bir hastalığa nafi olur. Akşam üzeri başka bir masuradan akan su gine başka bir hastalığa nafi olur. 2.Bölümde bir sahne vardır bu sahnede sazendelerin icra ettikleri müzikler ile yani müzik ile tedavi etmekte ve gine ruhi sıkıntıları olanlara nafi olmaktadır. 3.Bölümde hastaların tababetle tadevi gördükleri bölümdürki bu bölümde grip,nezle,baş ağrısı,diş ağrısı,kırık çikik dahil her türlü rahatsızlıklara nafi olurdu. PASİN DARÜŞŞİFASI TOPRAK TEKKE ,TOPARLAK BABA ZAVİYESİ
Darüşşifalar birçok isimde zikredilmekteydi. “Şifahane”, “maristan”, “bimaristan”, “darussıhha”, “dârulâfiye”, “ me’menülistirahe”, “darüttıb” gibi birçok isimle anılsa da darüşşifalar aynı anlama gelmekteydi.osmanlı kayıtlarında Erzurumda zedervanis toprak tekke darüşşifası dışında mecnunları terbiye edecek , hastalıklara nafi olacak bir şifa hane yoktu.aşağıda ki Osmanlı arşiv belgesi de sözlerimizi kanıtlar mahiyettedir…
Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi C..SH.. 21 1037 Pasin sancağındaki Zedervanis diğer adıyla Toprak Tekkesi Erzurum’un Darüşşifası makamında ve çünkü Erzurum’da bundan başka tımarhane olmadığından mecnunlar burada tedavi ve terbiye edilmekte olduğundan tekkeneşin olanlara bir nefer cebelü bedeliyesi tahsisi. g.tt
H-29-12-1147
Geniş bir külliye sistemi içerisinde bulunan pasin darüşşifasında Merkezinde cami, etrafında medrese, imaret, hamam, darüşşifa ve ihtiyaca göre farklı birimlerde eklenmekteydi. Bu külliyeler sadece burada çalışanlara ve hastalara hizmet vermekte değil yoksul, yetim ve yolculara da ücretsiz yemek dağıtımı, sağlık hizmetleri gibi hizmetler verilmekteydi… pasin darüşşifasında ücretsiz sağlık hizmeti verilmiştir.
Pasin darüşşifasında ayrıca eczaların temini, ilaçların hazırlanması ve korunması ile ilgilenen görevliler bulunmaktaydı. Bitkilerden ilaç yapanlara verilen isim aşşab / saydani, ham eczayı dövüp ezen eczacı kalfasına edviye-kub, şerbet adı verilen sıvı ilaçları hekimin reçetesine göre hazırlayanlara şerbetçi /macun yapana macundu isimleri ile anılan kimselerle komple bir sağlık tesisi ile civardaki tüm illere dahi hizmet vermekte idi…
Pasin darüşşifasında İslam’ın halk sağlığına verdiği önemin yanında Türk misafirperverliği ile de pekiştirilmiştir.gelen her misafir,geçen her yolcu ağırlanmıştır…
Şeyh-i Zurvans (Toparlak Baba Hazretleri) zaviye şeyhi
olup Rufa-i tarikatına mensuptur. Bugün Merkeze bağlı 12 km. mesafede
Nenehatun köyünün güney tarafında bulunan Eskiden Pasin sancağına bağlı olan Toparlak köyü tarihi bir geçit noktasındadır. Şeyh-i Zurvans (Toparlak Baba) 1570 tarihinde Horasan ve Maveraünnehir taraflarından çıkarak kabrinin bulunduğu yere gelir ve yerleşir. Hem gaza hem de irşat işleri ile uğraşır.
Anlatılır ki, Sultan Dördüncü Murat 1635 ‘de Revan seferine
gidişi esnasında Şeyh-i Zurvans ile görüşür. Şeyhin hizmetleriyakinen görür. Şeyh kısa boylu olup dolguncadır. Padişah şeyhe,
“senin adının söylenmesi biraz zor, gel senin adın Toparlak olsun
herkesçe kolay ifade edilsin”, der ve bundan sonra şeyh Zurvans’m
adı Toparlak Baba olarak anılır. Bulunduğu köy de aynı adı alır.
Padişahın Revan seferi dönüşü şeyh Osmanlı ordusuna oğlu şeyh
Mustafa’yı da katarak gönderir.
Türbenin yan tarafında misafir ağırlama salonu, diğer tarafta
şömine biçiminde ocak, yanında bir banyo bulunmaktadır.
Türbe Kitabesi
Nam-ı pak evvela Zurvans idi
Padişahlar Toparlak dedi ana
Şeyh kamil arif-i billah idi
Sıdk ile el kaldırıp eyle dua
Kudretinden Hak anı kılmış hekim
Her gelenler derdine buldu deva
Okuyup bir Fatiha ihlas ile
Bahşeden izzet bula her dü-sera
Lütfuna mazhar kıla bari Hûda
Af edip Mevla Ketencizade’yi
Tarihi Tamiri 1204(1789)
Kitabeden görevlerinin yanında şeyhin hekimliğinin de
olduğu anlaşılmaktadır. Tedavi işlerinin günümüzde de devam
ettiği nakledilmektedir. 1715 tarihli bir belge tekke ve zaviyeye
dair bir izin belgesidir.
“Erzurum Pasin sancağında Zurvans diyer ismi ile Toparlak
köyünde bulunan darüşşifa (şifahane) ve Bimarhane (akıl
hastanesi) tekke ve zaviye hizmetlerinin devamı için bir cebelü
karşılığında tımar isteği ve Erzurum mutakasmm izni tarih H.
1147, miladi 1715″
HASANKALEDE BULUNAN DARÜ-ŞİFA ZEDERVANİS (TOPARLAK TEKKE ) DE MECNUNLARIN MUSİKİ İLE TEDAVİLERİ VE BU MUSİKİLERİN MAKAMLARIN HANGİ RAHATSIZLIKLARA ŞİFA OLDUĞU HAKKINDADIR:
Rast Makâmı: Havâle ve felç illetine devâdır.
Irak Makâmı: Har mizaçlılara, sersam ve hafakana faydalıdır.
İsfahan Makâmı: Zihni açar, zekâyı artırır, anıları tâzeler.
Zirevkent Makâmı: sırt ve eklem ağrılarının ve kuluncun tedâvîsinde faydalıdır.
Rehâvî Makâmı: Baş ağrısına devâdır.
Büzürk Makâmı: Ateşli hastalıklara iyi gelir, zihni temizler, vesvese ve korkuyu uzaklaştırır, fikre yön verir.
Nevâ Makâmı: Irk’un nisaya iyi gelir (Kadın hastalıkları)
Zengule Makâmı: Kalp hastalıklarının devâsıdır.
Hicaz Makâmı: İdrar zorluğuna iyi gelir, cinsel yönden uyarıcı etkisi vardır.
Buselik Makâmı: Kulunç ve bel ağrılarının ilacıdır.
Uşşak Makâmı: Kalp, karaciğer, sıtma ve mîde hastalıklarının ilacıdır.
Bir vakitler “Merhum Toparlak baba Vakfiyesinde, hastalara devâ, dertlere şifâ, dîvânelerin rûhuna gıda ve defi seva olmak üzere 10 adet hânende ve sazende gulan tâyin etmiş ki, üçü hânende, biri neyzen, biri kemancı, biri musikarcı, biri santurcu, biri çengi, biri çenk santurcu, biri udcu olup, haftada üç kez gelerek hastalara ve delilere mûsıkî faslı ederler. Allah’ın emriyle, nivesi saz sesinden hoşlanır ve rahat ederler. Doğrusu mûsıkî ilminde nevâ, rast, dügâh, segâh, çargâh, suzinak makamları onlara mahsustur. Ama zengule makâmı ile buselik makâmında rast karar kılsa insana hayat verir. Bütün saz ve makamlarda rûha gıda vardır…
Ümit TOPAL ( Hasankale Tarihi ve kültürü araştırmaları)
faydalandığı eserler Kaynak: Mecmûa-yı Tevârih-i Osmânî, prof dr Süheyl şahsuvaroğlu hatıratı
About The Author
