Mobbing kavramı 1980’li yıllarda kullanılmaya başlasa da, iş yaşamında hep var ola gelmiştir.
Mobbing, psikolojik taciz, psikolojik şiddet ve rahatsız etme anlamlarına gelmektedir. Anlam itibariyle rahatsız edici olsa da, son yıllarda cinsiyet, yaş, eğitim, hiyerarşi gibi farkları gözetmeksizin tüm iş kollarında ortaya çıkan bir durumdur. İş yerinde çalışan kişi ya da kişiler üzerinde sistematik bir şekilde baskı yaratan, hakaret içeren, gözdağı vermeyi amaçlayan davranışlarla, psikolojik saldırılarda bulunmak ve kasıtlı cezalar vermek suretiyle hedef alınan kişinin kendisini kötü hissetmesini sağlamak, tehdit ederek, dışlayarak, düşmanca davranarak bireyin kendisine olan güvenini zedelemek şeklinde taktiklerle kişiyi istifa etmeye, emekli olmaya hatta intihara kadar götürebilecek travmalara neden olan bir süreçtir.
Mobbinge uğrayan kişiler genellikle başarılı, zeki, aktif, kariyer hedefleri olan, işini seven, yaratıcı zekası yüksek kişilerden seçilmektedir. Ve bu kişilerin büyük bir çoğunluğu kadın çalışanlardır. Mobbing uygulayanlar ise genellikle aşırı kontrolcü, korkak, iktidar açlığı olan, benmerkezci, narsist, hırslı, özgüveni olmayan ve duygusal zekâdan yoksun kişilerdir.
Mobbing bir anlaşmazlıkla başlar. Kötü yönetim, yetersiz iletişim, zayıf liderlik yapısı, yeniden yapılanma, insanların kendilerinden beklenenleri yerine getirememesi, rekabetçi ortamlarda kendi işini kaybetmekten korkma, stresli ortamın varlığı da iş yerinde mobbinge yol açabilmektedir. Güçlü olanın zayıf olanı yok etme algısı, bireylere kapasitesinin üstünde iş yüklenilmesi, ortak çalışma kültürü ve ortak duyarlılık alanlarının yok sayılması da mobbinge zemin hazırlamaktadır.
Mobbing üst konumda yer alanların astlarına yönelik olabileceği gibi, benzer görevlerde, aynı konumdaki iş arkadaşları arasında veya nadiren çalışanın yöneticiyi kabullenememesi sebebiyle üste yönelik olarak da görülebilir. İşyerinde uygulanan psikolojik taciz hem kurum, hem de bireyler açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Mobbingin birey üzerinde; iş kontrasyonunun azalması, aşırı stresten kaynaklı psikolojik rahatsızlıklar, ruhsal çöküntü ve işini kaybetme korkusu ile yaşama gibi etkileri vardır. Kurumlar açısından ise; etkinlik, verimlilik ve çalışanların yaratıcılığını kısıtlama, işe karşı isteksizlik gibi etkilerle iş kaybına neden olma şeklindedir. Ayrıca yalnızca mobbinge uğrayan çalışanlar değil, olaylara tanık olan çalışanlar arasında da, bir gün kendilerinin de psikolojik tacize maruz kalacaklarını düşünerek kuruma olan güvenlerinde ve işe bağlılıklarında önemli ölçüde düşüş yaşanır. Mobbingin yaşandığı kurumlarda çalışanlar arasındaki uyum bozulurken, tam bir güvensizlik ortamı oluşur. Mobbinge maruz kalanların yasal mücadeleleri sonucunda kurumun katlanmak zorunda kalacağı yük; şikayetlerin incelenmesi, soruşturmaların yürütülmesi, evrak işlemlerinin gerçekleştirilmesi ve mahkeme masrafları gibi doğrudan hesaplanabilen ve görülebilen masraflar olarak ortaya çıkmakta ve psikolojik taciz sürdükçe bu masraflar daha da artmaktadır.
Çalışanların mobbing ile bireysel olarak mücadele edebilmeleri için, öncelikle haklarını çok iyi bilmeleri ve bu hakları aramaktan çekinmemeleri gerekmektedir. Yöneticilerin de mevcut mobbing olaylarını yok saymaması, mobbing mağdurlarını susturmak yerine, çözüm yolları aramaları gerekmektedir. Toplum olarak da sosyal medya araçları kullanılarak bireyler, psikolojik taciz konusunda bilinçlendirilmelidir.
Sendikalar üyelerinin çalışma hayatındaki sorunları ile ilgilenmeli, iş yerindeki psikolojik saldırıları araştırıp, iş yeri yönetmeliklerine psikolojik tacize karşı yaptırım maddeleri ekletmelidirler.
Ülkemizde mobbinge uğrayanlara yardımcı olan Alo 170 Destek Hattı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi desteği ile kurularak, psikologlar vasıtasıyla mağdurlara yardımcı olunmaktadır.
Ayrıca Hak-Sen tarafından hizmete sunulan kısa adı HİMER olan, Haksızlık İzleme Merkezi’nin web sayfası (www.himer.org) üzerinden başvuru yaparak, hak ihlaline uğrayan, yasal hakkı kısıtlanan, hakkında mevzuata aykırı işlem yapılan, psikolojik baskı ve tacize maruz kalan çalışanlar; yasal olarak izlemesi gereken yollar ve başvuru mekanizmaları, yasal yoldan sonuç alınamaması halinde yargı yoluna başvuru usulleri konusunda bilgi alma ve yardım talebinde bulunabilirler. Hak-Sen üyesi olma şartı aranmayan7 uygulamamızdan tüm kamu çalışanları ücretsiz olarak, kişisel bilgilerinin tamamen gizli tutulması garantisiyle yararlanabilmektedirler.
Mobbing, başa çıkabileceğiniz bir durumdur. Yeter ki mobbing karşısında nasıl davranacağınızı, kendinizi nasıl koruyacağınızı ve ne gibi yollar izlemeniz gerektiğini bilin.
Araş.Yazar: Fatma KILIÇ
