YEREL
DERGİ SERÜVENİ
VE ERZURUM
SEVDASI
Sahaf Rahmi KAYA
Yazar
Dergilerin yayın tarihinde yer almaya başlamaları 18. Yüz Yılın başlarına denk gelmektedir. Yeni düşüncelere ilginin artmasıyla birlikte dergiler daha da oturmuş bir yapı kazanmaya başladılar. Bilinen en eski dergi Hamburg’da basılmıştır. Schiller’in Die Horen(1795), Goethe’nin çıkardığı Propyläen, Rusya’da yayınlanan Olla Padrica ve 1790’lı yıllarda yayına başlayan NewYork Magazine, Fransa’da yayınlanan Le Table Rende isimli dergiler ün kazanmış olan dergilerdir. Bu dönemde Edebiyat dergilerinin zenginliği göze çarpmaktadır. Gerçek manada dergilerin, matbaada yaşanan gelişmelerden sonra ortaya çıktığını görmekteyiz. Günümüzde yüzlerce çeşit dergi vardır.
Türkiye’de ise ilk dergiler Tanzimat’la beraber ortaya çıkmaya başlamışlardır. Mesela Vakay-i Tıbbiye 1849 yılında yayın hayatına başlamış ve ilk çıkan dergilerden biri olmuştur. Sağlık üzerine eğilmiştir. Bu özelliğinden dolayı derginin Türk dergicilik tarihinde ayrı bir yeri vardır. İnsaniye dergisi ise kadını konu edinen yani bugünkü tabiriyle ilk kadın dergisi olan mecmua olarak önem arz etmektedir. 1923 yılında Cumhuriyetin ilanı ile birlikte bir çok yeni dergide yayın hayatına başlamıştır. Ancak bu furya harf inkılabı ile birlikte kesintiye uğramış,dergilerin basımında bir duraklama dönemi yaşanmıştır. 1960’lı yıllarda ise hem ulusal hem de yerel dergilerin sayısında basım ve satışında bir artış yaşandığı açıkça görülmektedir.
“Dergiler hür fikirlerin kalesidir.” Der Cemil Meriç. Kitaplar tek insanın düşüncelerinden müteşekkil olup, dergiler ise çoklu zekalar topluluğundan ortaya çıkmaktadır. Yerel dergiler yeni kabiliyetlerin yetişmesine vesile olur. Bildiğimiz üzere ün salmış meşhur dergiler de amatör yazarlara yer bulamazsınız. Ama bu dergi yöneticileri, editörleri yayın kurulu üyeleri hiç bilmezler mi ki hepsinin yolu buradan geçmiştir. Şimdinin ünlü yazarlarının hepsi zamanında amatör idiler ve bu dergileri çıkaranlar, yayın ekibi bir zamanlar amatör ve yerel dergilerde kendilerini yetiştirmişlerdir. Aslında yerel dergiler ulusal profesyonel dergilere eleman kazandıran, yazar yetiştiren birer mekteptir. Yerel dergilerin en önemli işlevlerinden birisi kentin sosyal ve kültürel olaylarını gün yüzüne çıkarmasıdır. Bu açıdan yerel dergiler ulusal basına aynı zamanda muhabirlik de yapmaktadır.
Yerel dergi nedir sorusuna verilmiş çeşitli cevaplar vardır. Bu cevapların ortak yönü kültür başkenti olarak kabul edilen İstanbul dışında basılan ve yayınlanan dergileri taşra veya yerel dergiler olarak Yerel dergiler şahısların çıkardığı, meslek gruplarının çıkardığı, vakıfların ve derneklerin çıkardığı dergiler olarak ayrılabileceği gibi, konularına göre de yerel dergileri haber, edebiyat ve kültürel dergi olarak ta ayırabiliriz. Gençlere, kadınlara ve çocuklara yönelik yerel dergiler ne yazık ki yok denecek kadar azdır.
Yerel dergilerin daha doğrusu yerel medyanın ciddi ekonomik ve finansman sıkıntıları vardır. Bu uzun süreli yayın yapan yerel dergilerimizin sayısını azaltmaktadır. Birkaç güçlü yerel dergi dışında düzenli aralıklarla yayın yapan yerel dergi bulmak biraz zordur. Bundan dolayı yerel dergilerimizin çoğu uzun ömürlü olamamaktadır. Bu olumsuzluklara kaşı dergilerimizin en büyük avantajı dergilerimizde geniş bir konu yelpazesine sahip olmalarıdır. Bir yerel derginin içerisinde, haber, makale, deneme, eleştiri, gezi, edebi çalışmalar, görsel öğeleri, mizahı aynı anda bulmanız mümkün olabilmektedir.
Erzurum Yerel Dergicilik açısından önemli şehirlerden biridir. Birçok farklı dergiye ev sahipliği yapmıştır. Bu dergiler içerisinde Envarı şarkiye(1866), Hadikatül Ahrar(1908), Sadayı Şark(1911 – 1913), Farık(1912), Albayrak(1913 – 1921), Mektep duyguları(1913), Özdilek(1923- 1926), Mualimler Birliği(1924), Bizim Gazete(1926) Türk çocuğu(1926), Kar Yuvası(1927), Şenyayla(1927), Tarih Yolunda Erzurum(1959) örnek olarak gösterilebilir. Bu dergiler Erzurum basın tarihi içerisinde kendilerine ait yerlerini almışlardır. Günümüzde ise öğrenciler tarafınca çıkarılan dergiler hariç tutulursa ciddi sayıda derginin olmadığı görülmektedir. Bu kültür şehri olarak nitelendirilen Erzurum büyük bir ayıptır. Günümüzde Erzurum’da yayınlanan dergiler içerisinde Erkhaber ve yaşam dergileri haber ve güncel dergi statüsünde yer alırken, Palandöken Belediyesinin (Muzaffer Taşyürek ile yayın hayatına başlayıp günümzde İrfan Gürkan Çelebi yönetiminde devam eden) çıkardığı Beyazşehir isimli dergi tarih ve kültür dergisi olarak, Adnan Özaras tarafınca çıkarılan Beyaz Doğu ise akademik çalışmaların yer verildiği araştırma dergisi olarak yayınlanmaktadır. Erzurum Yerel Dergileri konusunda Naci Elmalı arşivi önemli bir kaynak olup, bu arşivin sahibi Naci Elmalı Erzurum’un basın tarihi konusunda yetkin bir isim olarak araştırmacılar tarafından değerlendirilmelidir.
Erzurum yerel dergi tarihi içerisinde ilk kez 2002 yılında yer edinen Erzurum Sevdası Dergisi Sahaf Nizamettin Korucu ve İsmail Hakkı Kavurmacı’nın yönetimi altında kültürel ve edebi bir dergi olarak yayın hayatına başlamıştır. Bir müddet basılı yayınına ara veren ancak sanal ortamda faaliyetlerine devam eden dergi daha sonra derginin yayın danışmanlığını üstlenen Ömer Yaşar Özgödek’in dergi ekibine girmesiyle kimlik değiştirmiş ve basılı yayın hayatına yeniden geri dönüş yapmıştır. 2012 yılında yeni yayın dönemi adı altında lanse çalışmalarına başlayan Erzurum Sevdası Dergisi aynı zamanda bir çok şehirde örneği görülmeyen şehir araştırmaları dergisi kimliğine kavuşmuştur. Diğer yerel dergilerden farklı olarak kendine özgü değerlerini oluşturan, vizyon ve misyonunu belirleyen dergi özellikle şehir araştırmaları, şehircilik sorunları ve şehir mimarisi açısından uzmanlaşma çabasının içerisine girmiş ve her sayısında bu uzmanlaşmayı daha çok artırmaya başlamıştır. Birkaç arkadaşın bir araya gelmesiyle yayın hayatına kazandırılan ve yayınlanan bu dergi birçok emek sarf edilerek hazırlanmaktadır. Şehirde birleştirici olma, siyasi ve politik çatışmalardan uzak, şehir kavgalarına katılmayan ilkeli bir yayıncılık anlayışı sürdüren dergi ilk yayın hayatına girerken çok ses getirmiştir. Başta TRT Erzurum Radyosu olmak üzere bir çok görsel, sesli ve basılı medyada haber konusu olmuş, söyleşilere konuk olmuştur.
Erzurum Sevdası Dergisi; kültür, edebiyat, sanat ve özellikle şehir araştırmaları ile okuyucusunda bir farkındalık oluşturma gayreti içerisinde olup bu konuda dikkatleri üzerinde toplamaktadır. Tamamen Erzurum’dan beslenen bir içerikle okuyucusuyla buluşan dergi kendi baskı maliyetini kurtardığı finansman kaynağı bulduğu zaman basılmaktadır. Bazen ayda bir, bazen iki ayda bir, bazen de üç ayda bir basılan dergi en son Ocak ve Şubat sayısı olarak 2015 yılı içerisinde yeni yayın dönemine ilişkin yedinci sayısını çıkarmıştır. Dergi her sayısında şehrin farklı ve şimdiye kadar gündeme gelmeyen meselelerini ele alarak incelemiştir. Özellikle Dadaşlık, şehir kimliği, Erzurum’un Stratejik analizi, şehir coğrafyası ve yerel demokrasi konularına ilişkin dosya konuları önemli birer başvuru kaynağını oluşturmaktadır. Bugün şehir mimarisi ile ilgilenen ve şehir sorunları üzerine yapılan araştırmaları ile gündeme gelen tek dergidir. Erzurum’da Kardelen Matbaası tarafınca basılan dergi 1. Sınıf kuşe kağıda basılmakta olup şehir içi ve dışında dağıtılmaktadır. Özellikle şehir meseleleri ile ilgilenen dernek, vakıf ve kurumlara ücretsiz gönderilen dergi, kitapçı ve kırtasiyelerde on liradan satışa sunulmaktadır.
Yayın danışmanı Ömer Yaşar Özgödek Erzurum Sevdası isminin neden kullanıldığını bir sohbetimiz esnasında bana şöyle anlatmıştı. “Kentli haklarının temel iki noktası yaşadığı şehre ait olduğunu his etmek ve yaşadığı şehri değiştirerek kendini geliştirmektir. Bu ikinci nokta şehri sevmekle alakalıdır. Bu dergi ekibi kendini geliştirerek yaşadığı şehri değiştirme gayretinde olan insanların toplandığı bir
ekiptir. Yani Erzurum’u seven insanların kendilerini ifade ettikleri bir dergi olmasını istememizden dolayı bu ismi kullandık.”
Yerel dergiler yayınladıkları yörenin meselelerini ele almaları gerekir. Yayınlandıkları şehrin tanınmasını da sağlamaları gerekir. Dolayısıyla yerel dergicilik aslında tam bir ekip işidir. Bir ekip çalışması olarak çıkartılmalıdır. Bütün bir şehir, valilik, belediye üniversiteler, Sivil Toplum Örgütleri ile işbirliği yapılmalıdır. Bütün üniversitelerin kütüphanelerinde olmalı ve toplumun her kesimini kucaklayabilmelidir. Bunun için yayın ilkelerini belirlemeleri gerekir. Benim gördüğüm kadarıyla Erzurum Sevdası bu yolda ciddi adımlar atmış bir dergidir. Önümüzdeki dönemde e dergi formatında yayınlanacak dergi bu özelliği ile Erzurum dergiciliği açısından da bir ilk olacak.
