BİR DÖNEMİN SANAYİMİZİN ÖNCÜ KURULUŞU SÜMERBANK
Mustafa Kemal Atatürk tarafından;
11 Temmuz 1933 tarihinde kurulan Sümerbank,
17 Haziran 1938 tarihinde 3460 sayılı kanunla Kamu İktisadi Devlet Teşekkülü (KİT) haline getirilmiştir.(*)
Daha önce Devlet Sanayi Ofisi tarafından işletilen Feshane (Defterdar) Fabrikası, Basmahane (Bakırköy) Fabrikası, Hereke Fabrikası ve Beykoz Fabrikası Sümerbank’a devredilmiştir.
Sümerbank, sanayi planları ile Pamuklu Dokuma, Yünlü Dokuma, Deri ve Ayakkabı, Kimya, Toprak ve Seramik, Kağıt ve Demir-Çelik Sanayii sektörlerindeki pek çok üretim tesisini faaliyete geçirerek önemli bir rol üstlenmiştir.
Sümerbank, Kalkınma Planı ve Yıllık Programları ile DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) tarafından kendisine verilen görevler çerçevesinde, ülke genelinde gerçekleştirdiği; yeni tesis kurma, bankacılık, araştırma-geliştirme, pazarlama ve eğitim faaliyetlerini başarıyla sürdürmüştür.
Sümerbank, kuruluşundan 2001 yılına kadar; başta Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nün eğitim elbisesi, iç çamaşırı, postal, çadır, paraşüt, çarşaf, battaniye, havlu vb tüm ihtiyaçlarını karşıladığı gibi, Azerbaycan, Ürdün, Arnavutluk, Bosna Hersek vb ülkelerin ordu ve polis teşkilatlarının ihtiyaçlarını da karşılamıştır.
Dostlar
Bünyesinde çeşitli kademelerde 30 yılı aşkın hizmet yapmış birisi olarak bu kurumun faaliyetlerini toptan anlatmaya yazmaya veya aktarmaya çalışsam kitap hacminde bir çalışma olur o nedenle ben konuyu biraz özele “Erzurum Özeline” çekmek istiyorum.
Şöyleki ; Cumhuriyet Hükümetleri Sümerbank(sümer holding) eliyle ilimize
bir çok projenin hayata geçirilmesi bağlamında ciddi atılım ve yatırımlara önayak olmuş bu kararlılığınıda biraz sonra ifade etmeye çalışacağım eserler ilede yürürlüğe geçirmiştir.
Ancak; Alınan özelleştirme kararları ile kamu kurum ve kuruluşlarına ait bu varlıklar teker teker özelleştirilmiş veya tasfiye edilmiştir.
Şimdi gelelim Erzurum özelinde Sümerbank’ın yaptığı veya yapmak istediği yatırımlara.
80′ ler öncesi Rahmetli Necmettin Erbakan’ın başlattığı O meşhur “milli sanayii”hamlesi sürecinde hemen hemen ülkenin her tarafında yörenin şartlarına uygun fabrika temelleri atılıyor.
Bu arada Erzurum’da da benim çalıştığım kurum olan Sümerbank aracılığı ilede İspir’de ayakkabı fabrikası,Tortum’da da şayak fabrikası yapılması planlanıyor.
Konuyla ilgili olarak teknik bir heyet yer tesbit çalışmaları için Erzurum’a geliyor.
Kurumda bizim yetkili amirlerimizle bir ön görüşme yapıyorlar.
Bu görüşmeler sonunda heyet Tortum’a gidiyor mahalli yöneticiler ile görüşmeler yapıyor sanırım
yer hususunda ortak bir kanaat oluşuyor heyet bu kararla Ankara’ya dönüyor gerekli olan fizbilite çalışmaları sonucu Fabrikanın kurulacağı yer üst kurullarca da onaylanıyor.
Böylece temeli dönemin Başbakan Yardımcısı Necmetti Erbakan tarafında atılan bahse konu proje hayata geçiriliyor.
*Daha sonraki yıllarda Dumlu’da Tortum yolu
üzerinden Sümer Holding’e bağlı kuruluş olan,Türkiye Yapağı ve Tiftik a.ş. ye bağlı yapağı ve tiftik işleme aynı zamanda’da halı ipliği üretme tesisi olarak kaba inşaatı tamamlanan fabrikanın bir proje deyişikliği ile “Ham Deri işleme”işletmesine dönüştürülmesi kararlaştırılmış idi.
Amaç ; Bölgede kurulu bulunan Tercan,Sarıkamış,Van ayakkabı fabrikaları ile İspirde kurulacak olan ayakkabı fabrikalarının (işlenmiş)ham madde ihtiyacının karşılanması idi.
İşlenmemiş ham deri ihtiyacı ise Erzurum’a yakın olmaları ve ulaşım kolaylığı nedeni ile Rusya,Azerbaycan,Gürcistan gibi ülkelerden ithal edilecekti.
Dumludaki yerin bu tür bir işletme için oldukça elverişli olduğu zaten fizibilite raporları ile belirlenmiş idi.
Ancak bu proje kamudaki varlıkların özelleştirilmesi sürecinin başlatılması nedeni ile hayata geçirilemedi.
*Erzurum ili hudutları içerisinde bulunan bir başka projede.Erzurum-Ilıca arasında kurulması planlanan yine Sümer Holding’in yan kuruluşu olan Köyteks yatırım Holding tarafından “Erzurum Hazır Giyim A.Ş.” ce kurulan (Benimde bir süre kurul üyeliğinde bulunduğum) tesisin hemen hemen ger türlü üretim alt yapısı hazırken özelleştirme süreci kapsamında elden çıkarılmış oldu.
*Yine İspir’de kuruluş alt yapısı tamamlanan Ayakkabı fabrikasıda diğer fabrikaların yaşadığı akibetle karşılaşmış ve o da yine özelleştirne süreci kapsamında elden çıkarılmıştır.
*Ayrıca Sümer Holding bünyesinde bağlı kuruluş olarak faaliyet gösteren Sümer Halı A.Ş (Daha sonraları bu bağlı kuruluş Sümer Holding a.ş den ayrılarak müstakil genel müdürlük statüsüne kavuşmuştur)tarafından Erzurum merkezli Halıcılık Bölge müdürlüğü kurulmuş ve birçok ilçe merkezinde ve köylerinde yaygın el halısı
üretim atölyeleri açılmıştır yerleşik istihdama katkı sağlayan bu atölyelerde
Yine özelleştirme uygulamaları sonucu
kapatılmışlardır.
Sözün sonunda şunu önerebilirim…
Bugün kaybolan bir değer Sümerbank (Sümer Holding a.ş.) yi
Bir marka olarak ele alabilirsek kaybolan bu markayı belki bir Ar-Ge çalışması ile yeniden kazana biliriz ,Buda bir çözüme ışık tutabilir. O nedenle bu markanın ortaya konulduğu dönemdeki şartları günümüz şartlarına uyumlaştırarak ve daha iyi bir şekilde etüt edilerek özellikle istihdam anlamında zorlu bir sürece girilen bu dönemde şirketlere bir yol haritası olarak sunula bilinir.
*Bugünlerde mümkünse;
Belki sistem rahabilite edilerek,
Verimlilik,büyük ölçüde,karlılık ve herkesin refahı için,öncelikle,başarısı kanıtlanmış “Sümerbank” gibi sistemlerle,yeniden “çalışma-üretim kültürü” kazanıla bileceğine inanıyorum.
(*) Bu arada;
Öncelikle ve kısaca KİT kavramınıda açıklamak gerektiğini düşünüyorum. ”Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT)” kavramı genel olarak kamu kaynaklarını kullanmak suretiyle ekonomik alanda faaliyet gösteren devlet kuruluşları için kullanılmaktadır.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kurulan KİT’ler kalkınmada önemli roller almaktadır.
Kuruluş amaçlarını ekonomik kalkınmanın sağlanması, ekonomiye yön verilmesi ve özel sektöre öncülük edilmesi olarak belirtebiliriz.
“TÜRKİYEYİ VE SÜMERBANKI ÇOK SEVİYORUM”
YAZAR: Ali İhsan Toraman
Share this content: