ERZURUM’DA KADIN VE EĞİTİM

Muhafazakar aile yapısının hakim olduğu Erzurum’da Cumhuriyet öncesinde aydın ve variyetli aileler kızlarının eğitimine önem vermiş, evde özel derslerle müzik ve lisan eğitim imkanı sunarken, mutfak kültüründe büyüklerinden iyi eğitim almalarını sağlamışlardır.

Müzik derken ud, kanun, keman yanında piyano dersi alan genç hanımlar, bu enstrümanları güzel çaldıkları gibi, hanımlar arası kabul günlerinde, ikram faslından sonra, evde çalan kişinin dinletisine, konuk hanımların güzel sesleriyle iştiraki, onların makam ve müzik bilgisinin, buna bir de Fransızca Lisan eğitimi alanların eklenmesi, el becerilerinin, mutfak bilgisiyle bileşmesi, kültürel zenginliğinin icrasıdır.

Evde giyim, kuşam ve genel kültüre yönelik eğitimleriyle mükemmel yetiştirilen kadınlarımızın maalesef cumhuriyet dönemine kadar meslek, kariyer veya cemiyet hayatında görülmelerine rastlanmaz, hatta mümkün değildir.

Cumhuriyet’in ilanını müteakip açılan eğitim kurumları, öğretmen okulları kadınlarımızın eğitim hedefleri olmuştur. Eskiden sadece variyetli aile kızlarına ailelerinin sunduğu imkan, tüm kadınlarımıza eşit olarak sunulmuştur.

Erzurum’da açılan “Nene Hatun kız muallim mektebi” önce Erzurum, daha sonra yatılı kısmının açılmasıyla tüm doğuya hatta başka bölgelere de hitap etmiş, öğretmen yetiştirmiştir. Açıldığı yıl itibariyle kızlarını okutmak isteyen Erzurumlu aileler muallim mektebine özel ilgi gösterirler.

Nene Hatun kız mualli mektebinin ilk öğrenci ve mezunlarından Huriye Özkan, ikinci dönem mezunu İl Genel Meclisi Üyesi Fatma Paşa’nın kızı Zehra Mengenecioğlu Başar’dır. On yıl öğretmenlik yaptıktan sonra ayrılmış, topluma bugün saygıyla anılan ki bir kızı Cerrahpaşa Tıp Fakültesinden emekli profesör Işık Başar, diğeri Türkiye’nin önde gelen Ceza Hukuk Profesörlerinde Nur Başar Centel’dir. Onun dönem arkadaşı öğretmen, sonrasında uzun yıllar İnönü İlkokulu Müdüreliğini yapan efsaneleşmiş isim Huriye Özkan, İsmet Paşa ilkokulu Müdüresi Nezihe Gürbüz eğitimlerini Erzurum’da tamamlayanlar olurken, Kız Orta daha sonra Şair Nefi olan ortaokulunun ilk Müdüresi Zehra Kandemir, sonra Mehçure Babüroğlu Sezer, ondan sonra uzun yıllar Müdireliğini yapan, Fransızca öğretmeni Nurhayat Narmanlı, Erzurum Kız Lisesinin ilk ve efsane Müdiresi Saniye Önal, Kız Enstitüsünün müdirelerinden Ayten Taftalı, Kız Meslek Lisesi olduktan sonra Belkıs Çulluoğlu, Nimet Demircioğlu Ankara’da, Atatürk Üniversitesinin kurulmasını müteakip Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü ilk bayan asistanı Prof. Dr. Neriman Alemdar ise İstanbul’da Eğitimlerini tamamlayıp memleketlerinde hizmet veren öğretmen ve idarecilerdir.

Burada okullarımızın ilk bayan müdürlerini görev yaptıkları okul ve tarihleri ile sıralarsak aklımıza gelen ilk isimler aşağıda sıraladığımız şekilde olur.

İsmet Paşa İlkokulu Zeliha Faika Ünlüer 1912-1952

Gülşen-i Edep Kız Mektebi Saime Hanım 1927

Gazi Paşa İlk Mektebi Fethiye Hanım 1937

Kız Orta (Şair Nefi) ilk Müdüre Zehra Kandemir, 2.Mehçure Babüroğlu Sezer,

3.Nurhayat Narmanlı

Kız Lisesi Saniye Önal 1966

Kız Enstitisü (Kız Meslek Lisesi) Aliye Dülger 1936, Ayten Taftalı 1958-1964, Belkıs Çulluoğlu 1974

Atatürk Üniversitesinin kurulması ve ilerleyen zamanlarda tüm fakültelerin açılmasıyla Erzurum’un genç nesli bugün Atatürk Üniversitesinin ülke çapında, hatta arada uluslar arası bilimsel kongrelerde adları başarıyla anılan, gurur duyulan bilim kadınlarını temsil etmektedirler.

Bu bilim kadınlarımızdan; Erzurumlu ve alanında ilk olan kadın akademisyenleri, Prof Dr. Neriman Alemdar’ın adım attığı kurumun adına yakışan ilkleri sıralarsak:

Türkiye’nin ödüllü bilim kadını aynı zamanda yeni Rektör yardımcısı Prof Dr. Ayşe Bayrakçeken Kurtcan

İlk kadın Rektör yardımcısı Prof Dr Medine Güllüce

İlk kadın cerrah Prof Dr Müfide Nuran Akçay

İlk kadın çocuk doktoru Prof Dr. Handan Alp

Prof. Dr. Meltem Alkan Malikoğlu doğunun ilk ve tek kadın romatoloğu

İlk kadın Dekanlar, eskiden günümüze,

Prof Dr. Sevim Sağsöz Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı

Prof. Dr. Sevim Akten İletişim Fakültesi Dekanı

Prof. Dr. Yücel Kadıoğlu Eczacılık Fakültesi Dekanı

Prof Dr Günay Çağlar Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ilk kadın profesörü

İlklerin devamında akla gelen kadın Profesör bilim kadınlarımızın hepsi memleket sever aydınlarımızdır.

Prof. Dr. Şule Özkan İktisat Fakültesi

Prof. Dr. Fatmanur Odabaşoğlu

Prof. Dr. Şule Karakelleoğlu Tıp Fakültesi Kardiyolog

Ziraat Fakültesi

Prof. Dr Nesrin Astam Yildiz

Prof. Dr. F. Tülay Kızıloğlu

Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü

Prof. Dr. Güleray Ağar

Prof. Dr. Handan Uysal

Fen Fakültesi Kimya Bölüm

Prof. Dr. Semra Karaca

Prof. Dr. Hayrunnisa Nadaroglu

Mühendislik fakültesi Prof Dr. Zeynep Ceylan

Prof Dr Serhan Alkan İspirlioğlu Eğitim Fakültesi Türk Dili Edebiyatı.

Fakültelerimizde tek tek saymaya başlarsak, illaki onlarcası daha çıkacaktır.

Dileğim yeni yetişecek nesillerin başarı çizgisini geçmişteki büyüklerinden daha ileriye götürmeleri, zirvede parlayan yıldız olmalarıdır.                                                                                                                                                                          AYŞE  NESLİHAN HATUNOĞLU         

About The Author