Ülke genelinde sosyal yapı ve şiveye göre değişiklikler arzetse de benzer unvanlardan farklı olarak Erzurum’a özgü, önemli bir unvan vardır: “kadın paşa.”
Bir genç kız evlenince gittiği ailede “gelin paşa” olur. Sosyal statü burada devreye girer. Eşinin evde muhabbet içeren hitapları dışarıda topluma karşı; hanımı, zevcesi, refikası, küldöken, kaşık düşmanı, çocuklarımın anası, evdeki, bizimki gibi benzeri sözcüklerle farkına varmadan kimi zaman yüceltici kimi zamanda küçümseyicidir.
Bunların dışında, çevresine karşı variyetin dışında hamiliği, koruyup kollayıcılığı, saygınlığı, bilgeliği, kültürü, giyimi, oturup kalkmasıyla örnek olan hanımlarımızın aldığı önemli unvan da “hanım paşa”lıktır. Aile içi-dışı, herkes hürmetle ondan isminin devamına “Paşa” ekleyerek bahseder. Özellikle görücü giderken onlardan biriyle gitmek referanstır. Ayrıca görklü durumlarda, yaptığı hediye, alana da, verilenede itibar bahsidir. Onların yetiştirdikleri evlatlıklar bile hanım paşasının adıyla anılır, her yerde ona göre itibar edilir.
O hanım paşalarımızdan Hennane Paşa tüm servetini, eşyasıyla birlikte Kızılay’a bağışlamıştır. Diğer bir örnek, Kolordu komutanı Kazım Orbay Paşa, Erzurum’da harpte şehit düşenlerin yetimleri için bugünkü Çocuk Esirgeme Kurumu’nu, o günkü adıyla Himaye-i Etfal Cemiyeti’ni kurmak ister. Eşi “Sayın Bayan” diye anılan hanımefendinin başkanlığında o dönemin hanım paşalarından Aliye Paşa (Babüroğlu)ve kızı, Aliye Paşa (Müceldili) ve gelini, Mürüvvet Paşa(Olgun), maddi manevi desteğiyle bu cemiyet kurulur. Günümüzde o eski hanım paşalarımız azalsa da devam eden, güzel bir gelenek, unvan tarzıdır. En tanınmış hanım paşalarımızı isimleriyle örnek vermek isterim:Aliye Paşa (Müceldili), Aliye Paşa(Babüroğlu), Asiye Paşa (Süral), Behice Paşa (Dursunoğlu), Beyhan Paşa (Korukçu), Fatma Paşa (Mengenecioğlu), Fehime Paşa (Çavuşolu)Fatma Paşa (Komesli-Kocaaliler) Gül Paşa (Hacı Yemen ağa ahvadından), Hennane Paşa (Beybaba), İnayet Paşa (Müceldili), Memduha Paşa (Soylu), Muammer Paşa (Müftügil), Mürüvvet Paşa (Olgun), Nazime Paşa (Abuşoğlu), Saime Paşa (Hacışamlı), Semiha Paşa (Cennetzade), Sıddıka Paşa (Eken), Sülbiye Paşa (Gez), Şefika Paşa (Hatunoğlu), Taliha Paşa (Malyemez), Türkan Paşa (Güzel), Ulviye Paşa (Cinisli), Vezir (Muazzez) Paşa (Komesli), Yurda Paşa (Müceldili).
