Dünyada artan teknolojik gelişmeler birçok sektörü etkilediği gibi tarım sektörünü de etkilemiştir. Nüfusunun hızla artması gıda ve tarımsal maddelere olan ihtiyacın artmasına neden olmuş, birim alandan daha fazla ürün alabilmek için yoğun bir şekilde kimyasal gübre ve kimyasal ilaç kullanılmıştır. Bu durum hem insan hem de hayvan sağlığı üzerinde birçok olumsuzluğa yol açıyor. İnsan kaynaklı olan bu yanlış uygulamalar ekosistem üzerinde telafisi zor büyük tahribatlara neden olmuştur. Bu tahribatlara karşı önlem alınırken organik tarım fikri ön plana çıkmıştır.
Organik tarım, 1930’lı yıların başlarında tarımda artan sentetik gübre kullanımı ve daha sonra 1940’lı yıllarda hızla gelişen pestisit kullanımına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Ülkemizde ise bazı Avrupalı ülkelerin organik ürünlerine olan talepleri nedeniyle 1984 yılından itibaren başlamıştır. Organik ürünlerin ihracatı Ege Bölgesinde kuru incir ve kuru üzüm ile başlamış daha sonra bunlara farklı bölgelerimizde çeşitli ürünler ilave olmuştur.
Organik tarım, insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyen ve üretimde kimyasal girdi kullanılmadan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim biçimidir. Doğal dengeyi koruyarak hava ve su gibi yaşamsal kaynakların ve doğal hayatın korunmasını amaçlayan bir üretim yöntemidir.
Organik, biyolojik veya ekolojik tarım, yanlış tarımsal uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik, insan ve çevreye dost bir tarımsal üretim sistemidir. Organik tarımda ürün yetiştirilmesi, toplanması, hasat, kesim, işleme, tasnif, ambalajlama, etiketleme, muhafaza, depolama, taşıma ile ürünün tüketiciye ulaşmasına kadar olan diğer tüm işlemlerde, kimyasal madde veya tarım ilacı kullanılmamaktadır.
Organik tarımda temel hedef, çevre kirliliğinin önüne geçmek, insan sağlığına zarar vermeyen sağlıklı ve kaliteli ürün yetiştirmek ve gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakabilmek ana hedeflerdir.
Organik tarım, bitkisel veya hayvansal üretimi doğanın dengesini bozmadan yapmak amacıyla uygun ekolojiler seçerek yapay kimyasal girdi kullanmadan sadece kültürel önlemler, biyolojik mücadele ve organik kökenli girdiler kullanılarak yapılan bir tarım şeklidir.
Tarımsal üretimde kullanılan kimyasalların olumsuz etkilerinin insan ve toplum sağlığı üzerindeki zararları günümüzde artarak kendini hissettirmeye başlamıştır. Tüm bu olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması amacıyla kimyasal gübre ve tarımsal mücadele ilaçlarını kullanmadan, bunların yerini aynı görevi yapan organik gübre ve biyolojik mücadele yöntemlerinin yer alması temeline dayanıyor.
Organik tarım; hiçbir şekilde ilkel tarım anlayışına geri dönüş değildir. Oldukça yeni, bilimsel ve teknik esasları kullanan, doğal yaşam ortamlarının korunmasını ve insan sağlığını esas alan ve tarım kültürü yüksek üreticilerin yaptığı bir faaliyettir.
Erzurum ’da Organik Bitkisel Üretim 2020
|
Ürün |
Çiftçi Sayısı |
Üretim Alanı (Ha) |
Nadas Alanı (Ha) |
Toplam Alan (Ha) |
Üretim Miktarı (Ton) |
|
Arpa |
|
939 |
|
939 |
3.124 |
|
Ayçiçeği |
|
11 |
|
11 |
33 |
|
Buğday |
|
1.153 |
|
1.153 |
3.020 |
|
Ceviz |
|
17 |
|
17 |
25 |
|
Çavdar |
|
171 |
|
171 |
542 |
|
Çayır Otu |
|
261 |
|
261 |
2.208 |
|
Domates |
|
0,1 |
|
0,1 |
2,5 |
|
Çilek |
|
0,4 |
|
0,4 |
15 |
|
Dut |
|
0,5 |
|
0,5 |
3,5 |
|
Elma |
|
2,5 |
|
2,5 |
16 |
|
Fasulye |
|
10 |
|
10 |
27 |
|
Fiğ |
|
313 |
|
313 |
1.146 |
|
Kabak |
|
0 |
|
0 |
0,1 |
|
Kayısı |
|
1,2 |
|
1,2 |
2,8 |
|
Kiraz |
|
0,1 |
|
0,1 |
0,5 |
|
Korunga |
|
427 |
|
427 |
2.387 |
|
Lahana |
|
0,1 |
|
0,1 |
2,6 |
|
Macar Fiği |
|
10 |
|
10 |
90,3 |
|
Maydanoz |
|
0,1 |
|
0,1 |
1,3 |
|
Mercimek |
|
2,5 |
|
2,5 |
3,8 |
|
Mısır |
|
1,3 |
|
1,3 |
3,9 |
|
Nadas |
|
|
334 |
334 |
72 |
|
Nane |
|
0,1 |
|
0,1 |
0,3 |
|
Nohut |
|
0,6 |
|
0,6 |
1,7 |
|
Patates |
|
3,7 |
|
3,7 |
18 |
|
Silajlık Mısır |
|
29 |
|
29 |
182 |
|
Soğan |
|
0,2 |
|
0,2 |
7,1 |
|
Tritikale |
|
166 |
|
166 |
693 |
|
Yonca |
|
670 |
|
670 |
4.573 |
|
Yulaf |
|
878 |
|
878 |
2.984 |
|
Toplam |
302 |
5.068 |
334 |
5.402 |
21.186 |
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı 2021
Erzurum’da 2020 yılında yapılan bitkisel organik tarımında 302 üretici, 30 adet ürünü yetiştirerek, 5.402 hektar alanda organik tarım faaliyetini yürütmüştür. Buradan elde edilen toplam üretim miktarı 21.186 ton civarındadır. En çok üretilen organik bitkisel ürünler, 4.573 ton ile yonca olurken bunu 3.124 ton ile arpa ve 3.020 ton ile buğday izlemiştir.
Erzurum’da organik tarım alanları özelikle son yıllarda hızlı bir artış göstererek toplam tarım alanları içindeki payı gittikçe artmaktadır. Erzurum’da çayır ve mera arazilerine çok nadir kimyasal gübre ve zirai mücadele ilaçları atılıyor. Bu alanlar tamamen doğal olup bahsedilen unsurlar açısında hiç kirlenmemiş arazilerdir. Erzurum Organik tarım için çok uygun bir ildir.
Türkiye’de ise 2020 yılında yapılan organik bitkisel üretiminde 52.600 çiftçi faaliyet göstererek, 382.664 hektar alanda toplam 1.631.943 ton organik bitkisel ürün üretmiştir.
Tarımda Kullanılan Kimyasal İlaçlar
|
Erzurum |
Türkiye |
||||
|
Kimyasal Madde Adı |
Miktar (Ton) |
Tüketim (gr/ha) |
Miktar (Ton) |
Tüketim (gr/ha) |
|
|
İnsektisitler |
0,581 |
Tarım Alanı: 481.034 Ha. |
12 347 |
Tarım Alanı: 23.145.000 Ha. |
|
|
Herbisitler |
2,478 |
13 250 |
|||
|
Fungusitler |
4,371 |
20 600 |
|||
|
Rodentisitler |
0,004 |
280 |
|||
|
Akarisitler |
0,065 |
2 200 |
|||
|
Diğerleri |
0,022 |
4 995 |
|||
|
Toplam |
7,521 |
16 |
53.672 |
2.319 |
|
Kaynak: 1.) TÜİK- 2021 2) Tarım ve Orman Bakanlığı – Erzurum il Müdürlüğü – 2019
Erzurum nüfusunun % 52’i geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır. Toplam il yüzölçümü 2.535.500 hektar olup bunun 481.034 hektarı (% 19) tarım arazisi vasfındadır. İlin dört önemli büyük ovası mevcuttur. Erzurum Ovası (61.607 ha. Daphan Ovası Dâhil ), Pasinler Ovası (27.256 ha.), Hınıs Ovası (31.484 ha.) ve Horasan Ovası (33.110 ha.) olarak bilinen bu geniş alanlarda tarımsal faaliyetler yapılmaktadır.
İlde tarım alanlarının 276.248 hektarı sulanabilir özelikte olmasına rağmen ancak 131.757 hektarı filen sulanmaktadır. Oysaki Erzurum sulama suyu kaynakları bakımında zengin bir ildir.
Erzurum’da kullanılan zirai mücadele ilaçları miktarı 7,521 tondur. Kimyasal madde olarak 4,371 ton ile en fazla Fungusitler kullanılmış ve bunu 2,478 ton ile Herbisitler takip etmiştir. Erzurum’un toplam 481.034 hektar tarım arazi varlığı dikkate alındığında hektara atılan ilaç miktarının 16 gr/Hektardır. Erzurum’da üretilen bitkisel ürünlerde tarımsal ilaç kullanımı oldukça düşük seviyelerde bulunuyor. Kullanılan tarımsal ilaçlar da ağırlıklı olarak Pasinler Ovası ve Erzurum Ovasında kullanılmaktadır.
Ülkemizde 2020 yılında kullanılan kimyasal tarım ilaç miktarı 53.672 tondur. En fazla 20.600 ton ile fungusitler kullanılmış ve bunu 13.250 ton ile herbisitler takip etmiştir. Türkiye’nin 23.145.000 hektar olan toplam tarım arazileri için kullanılan ortalama tarımsal ilaç miktarı 2.319 gr/Hektarı bulmuştur. Erzurum ile mukayese edildiğinde mevcut durum farklı bir tabloyu karşımıza çıkarıyor. Erzurum’da hektara atılan ilaç miktarı 16 gr/ Hektar iken, ülkemizde 2.319 gr/ Hektardır. Yani Erzurum Türkiye’de kullanılan tarımsal ilaç miktarının 145 kat daha azını kullanıyor.
Ülkemizde kimyasal tarım ilaç kullanımı AB ülkeleri ile karşılaştırırsak; Hektara tüketilen ilaç miktarları yıllara göre değişmekle birlikte, Hollanda 13.800 gr/Hektar, Yunanistan 13.500 gr/Hektar, İtalya 9.300 gr/Hektar, İngiltere 6.400 gr/Hektar, Fransa 5.600 gr/Hektar, İsveç 4.400 gr/Hektar, Almanya 2.600 gr/Hektardır. Ülkemizde ise 2.319 gr/ Hektar olduğuna göre AB ülkeleri tükettikleri tarımsal ilaç miktarı ülkemizden fazladır. Hatta bazı ülkeler Türkiye’nin 5 katından daha fazla tarımsal ilaç tüketiyor. Türkiye’de kullanılan tarım ilacı miktarı hem Dünya hem de AB ülkeleri ortalamasının oldukça gerisindedir. Buna göre Erzurum, ülkemizde hektara kullanılan kimyasal tarım ilacı miktarında 145 kat, Hollanda’dan ise 862 kat daha az ilaç kullandığı dikkate alınırsa Erzurum’un organik tarım açısındaki değeri daha rahat anlaşılır.
Erzurum’da Kimyasal Gübre Kullanımı
|
Yıl |
AS %21 N |
CAN (%26 N) |
AN (%33 N) |
ÜRE |
TSP |
DAP |
20.20.0 |
15.15.15 |
Diğer |
Toplam (Ton) |
|
2012 |
574 |
1.881 |
6.069 |
2.594 |
106 |
1.244 |
1.391 |
2.064 |
1 |
15.928 |
|
2013 |
714 |
1.836 |
6.483 |
3.436 |
390 |
6.969 |
2.227 |
2.535 |
104 |
24.697 |
|
2014 |
808 |
1.651 |
7.003 |
3.573 |
406 |
1.851 |
2.018 |
2.512 |
185 |
20.012 |
|
2015 |
761 |
1.347 |
5.533 |
3.518 |
137 |
2.560 |
2.725 |
2.742 |
230 |
19.552 |
|
2016 |
580 |
1.982 |
8.420 |
6.575 |
77 |
4.335 |
3.606 |
2.621 |
300 |
28.495 |
|
2017 |
999 |
690 |
536 |
7.122 |
239 |
3.293 |
3011 |
1375 |
372 |
17.634 |
|
2018 |
782 |
2.194 |
839 |
7.934 |
101 |
1.185 |
4.610 |
370 |
– |
19.188 |
Kaynak: TOB – İl Müdürlüğü – Erzurum
Erzurum’da 2018 yılında tarım arazilerinde kullanılan toplam kimyasal gübre miktarı 19.188.000 kilogramdır. Mevcut tarım arazisi miktarı 4.810.345 dekar olduğuna göre, birim alanda tüketilen kimyasal gübre miktarı 4 kg/Dekardır. Görüldüğü üzere Erzurum’da dekara atılan bitki besin elementi olan kimyasal gübre miktarı oldukça düşük seviyelerde bulunuyor.
Ülkemizde ise toplam 231.450.000 dekar olan tarım arazileri için 2020 yılı TÜİK verilerine göre kullanılan kimyasal gübre miktarı 14.495.815.000 kilogramdır. Buna göre Türkiye’de dekara atılan kimyasal gübre miktarını hesaplandığında ortalama 63 kg/Dekar olduğu anlaşılıyor. Erzurum’da dekara kullanıla 4 Kg kimyasal gübre ile Türkiye’de dekardaki 63 kg arasında 15 kattan fazla fark bulunmaktadır.
Geleneksel olarak yapılan tarımsal üretimde birim alandan daha fazla ürün almağa çalışılıyor. Bunun için toprak aşırı yoğunlukla işlenmekte, her türlü yapay, kimyasal pestisit ve kimyasal gübre kullanılmakta, aşırı miktarda sulama suyu tüketilmektedir. Buna karşın organik tarımda temel hedef, insan sağlığı dikkate alınarak kaliteli ve güvenli gıda üretiminin yanında, toprak verimliliğinin korunması ve geliştirilmesi, doğal yaşam ortamlarının sürekliliğinin sağlanması, biyolojik çeşitlilik ve zenginliğinin korunmasıdır.
Erzurum’da doğal tarım daha yaygındır. Doğal tarım, İnsanların gereksiz işlem ve müdahalesinden uzak ekim ve hasat üzerine kurulu olan bir tarım şeklidir. Doğal tarım organik tarım ile aynı şey değildir. Organik tarım, kimyasal girdiler kullanmadan yapılan, her aşaması kontrol edilen, sertifikalı tarımsal üretim biçimidir. Ancak sertifikalı organik tarım, doğal tarım tekniklerinin önünde engel değildir ve özünde bu uygulamaları teşvik eder.
Çoruh, Fırat ve Aras havzalarının başlangıç noktasında bulunan ve 2.535.500 hektarlık bir alana yayılan Erzurum, Türkiye topraklarının %3.3’ünü teşkil ediyor. Yüzölçümü bakımında Doğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük ili olan Erzurum, Türkiye genelinde ise Konya, Sivas ve Ankara’dan sonra dördüncü sırada gelmektedir. Erzurum ili, geniş arazisi, tarımsal ürün deseni, toprak zenginliği ve kullanılmayan bakir tarım alanları dikkate alındığında organik tarım ürünleri açısında önemli bir potansiyele sahiptir. Kimyasal gübre ve ilaç kullanımının asgari düzeyde olması, hatta bazı bölgelerde hiç olmaması organik tarım açısından avantaj sağlamaktadır. Yazar:Cemil Usanmaz Esav Yönetim Kurulu Üyesi
Share this content: